پورت های ایمیل IMAP، POP3 و SMTP چه کاربردی دارند؟

سرویس ایمیل از قدیمی ترین و پرکاربردترین ابزارهای ارتباطی تا امروز بوده و بسیاری از مکاتبات غیر رسمی برای کاربران و رسمی برای سازمان ها و … توسط سرویس ایمیل انجام می شود. شاید در نگاه اول ارسال یک متن، عکس و فایل توسط ایمیل ساده به نظر برسد، اما در پشت این سادگی، مجموعه‌ ای از پروتکل‌ های ارتباطی استاندارد و پورت های ایمیل وجود دارد که وظیفه‌ی انتقال، دریافت و مدیریت پیام‌ ها را بر عهده دارند.

پورت‌ های ایمیل در واقع مسیرهایی هستند که داده ها از طریق آن‌ها بین سرور و کاربر جا به جا می‌شوند. در ادامه به بررسی دقیق تر پروتکل های IMAP، POP3 و SMTP می پردازیم و درک میکنیم که اصلا شماره پورت هایی مانند 25، 587، 993 و 465 به چه معنایی هستند.

پروتکل SMTP و پورت های ایمیل آن

زمانی که شما ایمیل ارسال میکنید و گیرنده دریافت میکنه، در واقع این ارسال و دریافت بین دو سرور انجام می شود و در نهایت به کاربر تحویل می گردد. در زمان ارسال و دریافت ایمیل، هر پروتکل نقش کلیدی خود را دارد.

SMTP یا Simple Mail Transfer Protocol،   پروتکل اصلی برای ارسال ایمیل است. زمانی که کاربر در نرم افزار یا وب میل دکمه “Send” را فشار میدهد، این پروتکل وظیفه دارد پیام را از کلاینت ایمیل (Email Client) به سرور ارسال (Mail Server) منتقل کند. سپس سرور با استفاده از همین پروتکل، ایمیل را به مقصد (سرور گیرنده) تحویل میدهد.
 SMTP تنها برای ارسال طراحی شده است و توانایی دریافت یا مدیریت ایمیل ها را ندارد. اما از چه پورت های ایمیل استفاده میکند؟

SMTP برای ارتباط های معمولی (بدون TLS و رمزنگاری) از پورت ایمیل 25 استفاده میکند. و برای ارتباط های امن که توصیه می شود، از پورت های ایمیل 587 و 465 استفاده میکند. دقت کنید معمولا شما زمانی با پورت های ایمیل سر و کار دارید که در حال استفاده از میل سرور های شخصی هستنید مانند hello@einsit.ir، و برای تنظیم کردن ایمیل های مانند Gmail از نرم افزارهای رسمی این شرکت ها استفاده میکنید که از شما به جز یوزنیم و پسورد اطلاعات دیگری درخواست نمیکند.

چه کاربر معمولی باشید و چه پشتیبان آی تی، هنگام تنظیم ایمیل در نرم افزارهایی مانند Outlook، باید پورت SMTP را روی 587 (STARTTLS) یا 465 (TLS) قرار دهید. این دو پورت چه تفاوتی باهم دارند؟

در واقع شروع ارتباط در پورت 587 بدون رمزنگاری بوده و در ادامه با دستور STARTTLS به حال امن TLS ارتقاء پیدا میکند. اما با پورت 465 از همان ابتدا ارتباط به صورت TLS و رمزنگاری شکل می گیرد.

در برخی موارد شاید با پورت 2025 برای SMTP هم برخورد کرده باشید. پورت 2025 رسمی نیست ولی کاربردش عمدتاً برای جایگزین کردن پورت SMTP استاندارد در شبکه‌هایی است که محدودیت یا بلاک دارند، یا برای محیط‌های داخلی و تست.

پروتکل POP3 و پورت های ایمیل آن

پروتکلPOP3 یا Post Office Protocol – Version 3 یکی از قدیمی ترین و پرکاربردترین پروتکل های دریافت ایمیل است. هدف اصلی POP3 این است که ایمیل های دریافتی را از سرور به دستگاه کاربر (مثلاً کامپیوتر یا موبایل) منتقل کند.

وقتی کاربر با نرم افزاری مثل Outlook، Thunderbird یا Apple Mail به سرور متصل می شود، پروتکل POP3 وارد عمل می شود تا پیام ها را از صندوق ورودی سرور دانلود و ذخیره کند. البته تمام این فرایندها زمانی اتفاق میافتد که شما ایمیل خود را به صورت POP3 تنظیم کرده باشید.

پروتکل POP3 از پورت های ایمیل 110 برای ارتباط معمولی (رمزنگاری نشده) و 995 برای ارتباط امن TLS استفاده میکند و توصیه میکنیم حتمالا از پورت 995 SSL/TLS استفاده کنید.

زمانی که از POP3 استفاده می کنید، ایمیل های دریافتی به صورت کامل روی سیستم شما ذخیره می شود. در این حالت در صورتی که ایمیل ها از inbox سرور پاک شود، شما به صورت کامل پیام ها را روی سیستم خود دارید. ولی برای پیام های ارسالی هم نکاتی وجود دارد. یعنی هر پیامی که شما ارسال کنید، فقط روی سیستم شما و در پوشه SENT ذخیره می شود و دیگر در سرور ذخیره نمی شود.

خب در این صورت اگر ایمیل را در چند دستگاه تنظیم کرده باشید، دیگر اطلاعات شما Sync نخواهد بود. یعنی هر پیامی در هر دستگاهی ارسال کنید فقط در همان دستگاه قابل مشاهده است. یا اگر ایمیل های دریافتی را از روی یک دستگاه پاک کنید، از روی دستگاه دیگر پاک نمیشود.

پروتکل POP3 به خصوص برای سازمان ها با تعداد کلاینت بالا کاربرد زیادی دارد و می توان از هارد سیستم کاربر به عنوان فضای ذخیره سازی ایمیل ها استفاده کرد. فرض کنید یک شرکت 1000 کلاینت دارد و ممکنه ماهانه چند صد گیگ ایمیل ارسال و دریافت کند. چه میزان فضا در سرور و با چه هزینه بالایی می توان فراهم کرد؟ بکاپ این اطلاعات به چه صورت است؟ برای همین از POP3 استفاده میکنیم.

پروتکل IMAP و پورت های ایمیل آن

IMAP یا Internet Message Access Protocol یکی از پرکاربردترین پروتکل های دریافت ایمیل است که برای مدیریت و همگام سازی ایمیل ها روی سرور طراحی شده است. برخلاف POP3 که ایمیل ها را از سرور دانلود و حذف می کند، IMAP به کاربر اجازه می دهد ایمیل ها را مستقیماً روی سرور مشاهده و مدیریت کند. البته می توان حذف ایمیل ها از سرور توسط POP3 را غیرفعال کرد.

پورت های ایمیل استفاده شده در IMAP برای ارتباط معمولی 143 (بدون رمز نگاری) و برای ارتباط TLS از پورت 993 استفاده می شود که همچنان استفاده از این پورت را توصیه می کنیم.

زمانی که شما ایمیل را به صورت IMAP ست می کنید، دقیقا نرم افزار ایمیل شما (مثلا Outlook) مانند سرویس Gmail عمل میکند. در هر دستگاهی که ایمیل خود را تنظیم کنید:

• پیام های دریافتی و ارسالی Sync می شوند
• ایمیل ها روی سرور ذخیره می شود نه دستگاه
• درصورتی که ایمیلی از روی یک دستگاه پاک شود از سرور و دستگاه های دیگر نیز پاک میشود
• فضایی روی دستگاه شما اشغال نمی شود.

این پروتکل برای کاربرانی که نیاز به همسان سازی دائمی ایمیل ها و دسترسی به آن ها در هر زمان و هر دستگاهی دارند، اهمیت زیادی دارد. مثلا در شرکت ما نیز بعضی ایمیل ها به صورت مشترک روی دستگاه اعضا ست شده و به همین دلیل از پروتکل IMAP استفاده کردیم.

از IMAP برای سازمان ها با تعداد کلاینت بالا معمولا استفاده نمی شود چون فضای بسیار زیادی در سمت سرور نیاز دارد و همچنین با توجه به حجم بالای ایمیل ها، چالش های در بکاپ گیری و افزایش هزینه ها وجود دارد.

جدول کامل پورت های ایمیل

در ادامه به صورت کامل می توانید به پورت های ایمیل و کاربردهای آن دسترسی داشته باشید:

پروتکل	نوع عملکرد	پورت معمولی	پورت امن	نوع رمزنگاری	کاربرد / توضیح
SMTP	ارسال ایمیل	25	465 (SSL/TLS) / 587 (STARTTLS)	SSL/TLS یا STARTTLS	ارسال ایمیل از سرور به سرور (پورت 25) و از کلاینت به سرور (پورت 587/465)
POP3	دریافت ایمیل	110	995	SSL/TLS یا STARTTLS	دانلود ایمیل ها از سرور به دستگاه کاربر؛ معمولاً ایمیل ها پس از دانلود از سرور حذف می شوند
IMAP	دریافت و همگام سازی ایمیل	143	993	SSL/TLS یا STARTTLS	مدیریت ایمیل ها روی سرور و همگام سازی بین چند دستگاه؛ تغییرات روی سرور اعمال می شود
Submission (SMTP Client)	ارسال ایمیل کاربر	587	587 (STARTTLS)	STARTTLS	ارسال ایمیل از نرم افزار ایمیل کاربر به سرور (Client ↔ Server)
SMTPS (SMTP Secure)	ارسال امن ایمیل	—	465	SSL/TLS	روش قدیمی تر برای ارسال امن ایمیل از کلاینت به سرور
IMAPS (IMAP Secure)	دریافت امن ایمیل	—	993	SSL/TLS	نسخه امن IMAP، اتصال از ابتدا رمزگذاری شده
POP3S (POP3 Secure)	دریافت امن ایمیل	—	995	SSL/TLS	نسخه امن POP3، اتصال از ابتدا رمزگذاری شده

نکات مهم:

1. SMTP پورت 25
   • برای ارتباط سرور به سرور کاربرد دارد (Mail Relay).
   • دسترسی کاربران معمولی به آن محدود شده است تا از اسپم جلوگیری شود.
2. پورت های امن (SSL/TLS)
   • از همان ابتدا ارتباط رمزگذاری می شود.
   • POP3S: 995، IMAPS: 993، SMTPS: 465.
3. STARTTLS
   • ابتدا اتصال بدون رمز برقرار می شود، سپس رمزنگاری فعال می شود.

سخن پایانی

پروتکل ها و پورت های ایمیل، ستون اصلی سیستم های ارتباطی دیجیتال هستند و درک آن ها برای مدیریت، امنیت و بهره وری ایمیل ها حیاتی است. سه پروتکل اصلی SMTP، POP3 و IMAP هر کدام نقش مشخصی دارند.

در نهایت، آشنایی با پروتکل ها و پورت های ایمیل نه تنها برای کاربران، بلکه برای مدیران شبکه، ارائه دهندگان خدمات ایمیل و توسعه دهندگان نرم افزارهای ایمیل، ضروری است تا بتوانند ارتباطات ایمیل را امن، پایدار و بهینه مدیریت کنند.